Ger Schmook

Ger Schmook met zijn zoon Ger Schmook junior in de Zoo omstreeks 1922. (AMVC-Letterenhuis, Antwerpen)

Adeline Terneus, echtgenote van Ger Schmook met Ger Schmook junior. (AMVC-Letterenhuis, Antwerpen)

Gehinderd door treingeraas en het geluid van de diamantslijperijen, zorgt hij op de tweede verdieping van het bondsgebouw aan de Plantin- en Moretuslei, voor de verspreiding en de verzending van het vakbondsblad De Diamantbewerker. Gelukkig kan hij er af en toe weg om bondsbijdragen bij de fabrieksdélégués van de buitenindustrie op te halen. Die dienstreizen geven hem de gelegenheid om lokale musea, historische monumenten en bezienswaardigheden te bezoeken.

Het bondsgebouw van de ADB aan de Plantin- en Moretuslei in de Antwerpse stationsbuurt (Amsab-ISG)

Zijn brede culturele kennis wordt door het bondsbestuur opgemerkt: het stelt hem voor om de bibliotheek van de ADB te reorganiseren. In 1906 kreeg de ADB een schenking van enkele boeken en besloot toen om de aankoop van boeken verder te zetten. De bibliotheek maakt deel uit van de het brede vrijetijdsaanbod van de ADB, georganiseerd en gestimuleerd door een Commissie voor Maatschappelijk Werk. Zonder enige bibliotheekopleiding maar zeer belezen en vooral zeer enthousiast, begint Ger Schmook aan zijn nieuwe job. Terwijl hij zich nog inwerkt in de bibliotheconomie, zet hij al enkele werkloze diamantbewerkers aan het schrijven van cataloguskaarten.

De bibliotheek van de ADB (Amsab-ISG)

Door zijn degelijke aankooppolitiek groeit de ADB-bibliotheek uit tot de belangrijkste openbare privébibliotheek in België. Op vertoon van hun lidboekje kunnen ADB-leden inschrijven. In 1919 telt de bibliotheek 832 lezers. Tegen 1926 is dat opgeklommen tot 1261. De openingsuren moeten uitgebreid worden en Schmook start ook met een reizende bibliotheek voor de buitengemeenten. Om de keuze te vergemakkelijken, verdeelt hij de boeken in genres zoals ‘Deugnieten en Kapoenen, maar ook Rare Snaken’ (schelmenromans), ‘Toekomstkijkers’ (science-fiction), ‘Knappe Kerels, Flinke Vrouwen’ (biografieën), ‘Reddingsboeien voor vervelende vreemde woorden’ (woordenboeken en taalgidsen). De bibliotheek vraagt nu een ruimere behuizing en krijgt definitief onderdak in de Baron Joostenstraat. Stadsbibliothecaris Lode Baeckelmans stelt de ADB-bibliotheek tot voorbeeld aan de openbare besturen.

Affiche van het Boekdrukkersverbond van Antwerpen voor een tentoonstelling met een  aankondiging van een voordracht door Ger Schmook, bibliothekaris ADB, 1930 (Amsab-ISG)

Naast het bestellen, beschrijven en verwerken van boeken en tijdschriften ziet Schmook het ook als zijn taak om de leden van de ADB voorlichting te geven over de maatschappelijke ontwikkelingen en hen te steunen in hun strijd voor een beter bestaan. Hij geeft hun onder meer raad bij de schoolkeuze van hun kinderen. Tot 1930, wanneer het blad door de crisis op een kleiner formaat wordt gedrukt, schrijft hij ook wekelijks in De Diamantbewerker over kunst, geschiedenis, onderwijs en de bibliotheekwereld.

De kleine, moderne, door architect Van Steenbergen gebouwde woning van het echtpaar Schmook-Terneus. (AMVC-Letterenhuis, Antwerpen)

‘Meester’ Schmook heeft ook veel aandacht voor jeugdliteratuur. In 1920 richt hij een Jeugdkring in die cursussen en voordrachten over wetenschappen en kunsten organiseert en uitstapjes maakt. Bij gebrek aan belangstelling is de Jeugdkring slechts een kort leven beschoren. Schmook gaat in 1922 meewerken aan de pas opgerichte Arbeidershogeschool en geeft er onder meer vorming aan bibliothecarissen.

Bibliotheek van de Arbeidershogeschool in Brussel. (Amsab-ISG)

Vanaf 1924 schakelt de ADB Schmook in als bestuurssecretaris van de internationale vakbond het Wereldverbond van Diamantbewerkers. Schmook maakt zich onmisbaar bij ADB-voorzitter Louis Van Berckelaer en wint het vertrouwen van de leiders van het Wereldverbond als organisator van bijeenkomsten en als notulist, secretaris en simultaanvertaler.

Gerard Schmook, 1936 (Fotograaf Kurt Klingner, Amsab-ISG)

In 1937 wordt Schmook het conservatorschap van het Museum van de Vlaamse Letterkunde (het huidige Letterenhuis) aangeboden. In 1945, na de op pensioenstelling van Lode Baekelmans wordt hij stadsbibliothecaris van Antwerpen. Hij zorgt voor de professionalisering van bibliothecarissen in Vlaanderen en is een gezaghebbend en actief lid van Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt zijn zorgvuldig opgebouwde ADB-bibliotheek geplunderd en vernietigd. Hij wordt gevraagd om de commissie te leiden die de kosten voor de heropstart moet ramen. De ADB kan zich echter die buitensporige uitgave van twee miljoen frank niet veroorloven. De overgebleven boeken worden aan arbeidersbibliotheken in bruikleen gegeven. Ger Schmook overlijdt in juli 1985 op 87-jarige leeftijd na een korte ziekte, tien maanden na zijn zoon, de geograaf Ger Schmook jr.

Leden van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde. Ger Schmook staat achteraan uiterst links. (AMVC-Letterenhuis, Antwerpen)

• Eresaluut aan Ger Schmook in Bibliotheekkunde, 36 (Antwerpen, 1986)
• Geldolf, Wim, Ger Schmook 80 jaar in: Tijdschrift Antwerpen  25(december 1979)4
• Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1987
• Schmook, Ger, Stap voor stap langs kronkelwegen (Antwerpen, 1976)
• Vermandere, Martine, Adamastos. 100 jaar Algemene Diamantbewerkersbond van België (Antwerpen, 1995)
• Willekens Emiel en De Moor, Martina, ‘Ger Schmook’ in: Nieuwe encyclopedie van de Vlaamse Beweging, (Tielt, 1998)