Antoine en Simon Tokatlian

Antoine is de oudste en komt op 19 mei 1891 ter wereld. Simon is twee jaar jonger en wordt op 23 december 1893 geboren. Hun gezin breidt zich nog uit met Lucie en Marie. Ze zijn nog heel jong als het geweld tegen de Armeniërs steeds heviger wordt. Het is 1896-1897 wanneer op grote schaal burgers en militairen Armeense bezittingen plunderen. Armeniërs worden vermoord en verdreven.

Als het geweld tegen hun gemeenschap opnieuw oplaait zoeken ze internationale bescherming. Via het Franse consulaat krijgen ze toestemming om naar België te vluchten.  Ze vestigen zich in 1912 in Antwerpen waar al verschillende Armeense gezinnen wonen. Simon en Antoine huren een huis in de Tweelingenstraat in de wijk Zurenborg waar de Armeense gemeenschap zich concentreert. Antoine vindt een baan als werkleider in een kartonfabriek. Van Simon is onbekend of hij aan het werk gaat.

Foto van Simon Tokatlian, afkomstig uit zijn Antwerps vreemdelingendossier. Felix Archief Antwerpen, dossier no 968#20560

Ook in Antwerpen zijn de broers niet veilig. De oorlog breekt uit op 4 augustus 1914 en een groot deel van de Belgische diamantbewerkers wordt gemobiliseerd. Anderen, waaronder ook de broers Antoine en Simon, gaan op de vlucht. Zij belanden, net als meer dan een miljoen Belgen, in Nederland. Nederland richt in allerijl kampen in waar de vluchtelingen kunnen worden opgevangen. Antoine en Simon worden geïnterneerd in vluchtoord Nunspeet op de Veluwe. Hun onderkomen is voor een paar jaar een barak met de naam Hildebrand.

Vluchtoord Nunspeet. Bron: http://fotos.serc.nl/gelderland/nunspeet/nunspeet-62102/

Omdat er door de oorlog weinig ruwe diamant voorhanden is, verbiedt de ANDB de Belgische diamantarbeiders om het kamp te verlaten zodat ze niet kunnen gaan werken. Amsterdam weigert ook om de gevluchte ADB-leden op te nemen. De ADB neemt de ANDB dit alles bijzonder kwalijk. Pas in 1915, wanneer de industrie opnieuw op gang komt en duidelijk wordt dat de oorlog langer zal duren, geeft de ANDB toe. De Bond heft het verbod om het vluchtelingenkamp te verlaten op. Om te voorkomen dat ze clandestien gaan werken, worden de Belgische diamantbewerkers in 1916 volwaardige leden van de Bond. Simon en Antoine worden dit ook, op 5 december 1916. Ze hebben zich een maand eerder ingeschreven in het Amsterdamse bevolkings- en vreemdelingenregister. Ze verblijven in een pension op de Nieuwendijk, bij de heer Mierlo.

Antoine komt bij de ANDB in vakgroep 3 terecht en kan dus aan de slag als briljantversteller. Simon is briljantslijper. Beiden betalen 3 weken contributie waarna ze zich weer uitschrijven uit de ANDB en zij terugkeren naar het kamp in Nunspeet.  Antoine is lid-af op 8 januari 1917 en Simon op 18 januari 1917. We weten niet of ze in die paar weken geld hebben verdiend als diamantbewerker en ook is de reden van vertrek onbekend. De oudste broer Antoine keert uit het kamp direct terug naar Antwerpen. Simon echter, probeert het nogmaals als diamantbewerker in Amsterdam. Hij wordt weer lid, op 16 oktober 1917. Hij woont dan bij Baars in de Korte Kattenburgerstraat 17 hs.

Simon betaalt 3 weken zijn lidmaatschap maar is de rest van het jaar werkloos. In 1918 gaat het niet beter. Hij blijft werkloos en wordt op 3 juli dan ook geschrapt wegens 2e lid artikel 6. Het bestuur van de ANDB heeft het recht het lidmaatschap van een lid op te zeggen, als dit lid niet langer het vak wil of kan uitoefenen. In maart 1919 laat hij zich weer inschrijven bij de ANDB en hij betaalt 7 weken contributie. Op 28 april vertrekt hij definitief naar Antwerpen.

Nieuwendijk 65-75, op nummer 75 II woonden Simon en Antoine Tokatlian in 1916. Collectie Beeldbank Stadsarchief Amsterdam